Hiperfokal Uzaklık

Özellikle manzara fotoğrafçılığında, kadrajda bulunan tüm nesnelerin net çıkması istenir. Ancak hemen yakında bulunan bir ağaç ile çok uzaklarda bulunan bir tepenin hepsini net alan derinliği içinde tutmak bazen uğraştırıcı olabiliyor. Kameraya yakın nesneye odaklandığınızda arka plan netlik dışında kalıyor veya arka plana odaklandığınızda yakın nesneler flu çıkıyor. İşte, hiperfokal odaklama tekniği ile ön veya arkaplan yerine ortalarda bir mesafeye netleme yapılarak yakın nesneler ve uzak nesnelerin hepsinin net alan derinliğinde kalması sağlanıyor.

Burada bir parantez açarak "infinity" yani sonsuzluk tabirini de açıklamakta fayda var; lenslerde sonsuza netlemek fiili lensin gözle görülebilecek en uzak noktaya netlenmesi anlamına gelmektedir. Çoğu lenste bulunan odak mesafesi göstergesinde mesaflerin en sonunda "∞" olarak gösterilmektedir ve netleme halkasını çevirseniz bile gösterge bu değerden daha ileri gitmez.

Hiperfokal mesafe konusu biraz geniş ve detaylı olsa da birkaç püf noktasına dikkat ederek fotoğrafçılıkta kolaylıkla kullanılabilir. Öncelikle hiperfokal odaklama mesafesini hesaplamak için aşağıdaki formülü kullanmamız gerekiyor:

Hiperfokal uzaklık = (odak uzaklığı)² / (diyafram değeri x CoC)

Bu formüldeki CoC (Circle of Confusion) sabiti, 20cm x 25cm'lik bir baskı için FF sensörlerde 0,030 olarak, 1.6 crop sensörlerdeyse 0,019 olarak kabul edilmektedir. Monitörde %100 yakınlaştırmak için ise sensör piksel aralığının 2,5 katından az olmalıdır. Örneğin Canon EOS 5D Mark II için 6.41 µm üzerinden gidersek en fazla 0,016 alınmalıdır.

Yukarıdaki grafikte hiperfokal mesafe hesaplandığı takdirde net alan içinde kalacak olan kısımlar gösterilmektedir. Net alan, lensin odaklandığı hiperfokal mesafenin yarısı kadar yakından başlar, eğer diyafram yeterince kısıldıysa sonsuza doğru devam eder.

Yine de bu formüllere girmeden web bazlı hesaplama uygulamaları kullanarak daha hızlı bir şekilde hiperfokal uzaklıklar tespit edilebilir. Örneğin, alan derinliği ve hiperfokal uzaklık mesafesini bulmak için aşağıdaki Photopills.com sitesinin hazırladığı hesaplama aracını kullanabilirsiniz:

Bu sistemi hiç hesap kitap yapmadan da kullanabiliriz. Eğer 20mm gibi bir geniş açı lens kullanıyorsak ve f/8-11 aralığında bir diyafram değeri seçilmişse kameraya yakın olan bir objenin (yukarıdaki grafikte çalıyı örnek alabiliriz) iki katı mesafeye (insan) lensi manuel olarak netlersek o objeden (çalıdan) sonsuza kadar kapsanan alan netlik içinde kalacaktır.

Bir diğer pratik yöntem ise lens üzerindeki hiperfokal çizelgeleri kullanmaktır. Örneğin aşağıdaki lenste gösterilen çizelgede, ki bu çizelgelerde her zaman 35mm değerleri gösterilmektedir, 1 no'lu kısımda bulunan diyafram değeri kaç ise netleme halkasındaki sonsuz işaretini o diyafram değerini gösterir rakam üzerine getirmeliyiz (No 2). Bu ayarı yaptığımızda No 3'te gösterilen odak mesafesi en yakın net alanı gösterir. No 4 ise lensin asıl odaklandığı hiperfokal uzaklığı göstermektedir. Lens bu haliyle kabaca 2m'den sonsuza kadar tüm nesneleri kabul edilebilir bir keskinlikle sensöre aktaracaktır.

Günümüzde üretilen birçok lenste maalesef bu tür çizelgeler artık bulunmamakta, yine de halen manuel lens üreten Samyang gibi firmaların lenslerinde hiperfokal mesafe çizelgelerine rastlamak mümkün.